Խաղատախտակի ռազմավարությունն ուղղված է ընդհանուր դիրքի բարելավմանը: Լավ դիրքը տանում է դեպի լավ քայլերի, լավ քայլերը` լավ խաղի: Պետք է միշտ ձգտեք բարելավել ձեր խաղաքարերի դիրքը և թուլացնել հակառակորդի դիրքը:
Խաղատախտակի ռազմավարությունը բաղկացած է երեք մասից, որոնք փոխանակելի են: Դուք կարող եք զոհաբերել խաղաքարի մի կողմի մի առավելությունը հանուն խաղատախտակի մյուս կողմի առավելության:
1) Տարածություն: Տարածությունն այն դաշտերի քանակն է, որ դուք վերահսկում եք և որտեղ կարող եք տանել ձեր խաղաքարերը: Դաշտը վերահսկել նշանակում է՝ խաղաքար ունենալ այդ դաշտում, կամ ապահով կերպով մեկ այլ խաղաքար տանել դեպի այդ դաշտը: Տարածությունը շարժունակություն է ապահովում խաղաքարերի համար: Այն կողմը, որն ավելի մեծ տարածական առավելություն ունի, ունի նաև խաղաքարերի ավելի մեծ շարժունակություն, ինչն էլ հնարավորություն է տալիս ավելի լավ քայլեր գտնել: Եթե սեղմված դիրքում եք, կարող եք ավելի շատ տարածություն գրավել` առաջ տանելով ձեր զինվորներին:
Իրականում՝ այնքան էլ կարևոր չէ հաշվել այն դաշտերի քանակը, որ վերահսկում եք դուք, և այն դաշտերի քանակը, որ վերահսկում է ձեր հակառակորդը: Այսպես խաղում է համակարգիչը, ոչ թե մարդիկ: Հարկավոր է միայն իմանալ` երբ ունեք ավելի շատ կամ քիչ տարածություն և գնահատել, թե որքանով: Դուք պետք է նաև իմանաք, թե ձեր կողմից վերահսկվող տարածության մեջ որտեղ է ձեր առավելությունը կամ թերությունը. այն կարող է լինել կենտրոնում, արքայական թևում, կամ թագուհու թևում: Սովորաբար դուք կարող եք հարձկավել այնտեղ, որտեղ ավելի շատ տարածական վերահսկողություն կա, և պաշտպանվել այնտեղ, որտեղ ավելի քիչ վերահսկողություն կա: Եթե հակառակորդի արքայի շուրջ տարածական առավելություն ունեք, կարող եք մատային հարձակումներ իրագործել:
2) Ժամանակ: Ժամանակը քայլեր անելու կարողությունն է, երբ ստիպված չեք պաշտպանվել: Կարող եք անել այն, ինչ կամենաք, քանի որ ստիպված չեք պատասխանել հակառակորդի քայլերին: Դուք հարձակման տակ չեք: Դուք ազատ եք շարժել ձեր խաղաքարերը և կազմել ձեր դիրքը: Սակայն, ժամանակի առավելությունը ժամանակավոր բնույթ ունի: Ժամանակ մի՛ կորցրեք: Փորձե՛ք ժամանակի ձեր կարճատև առավելությունը փոխակերպել տարածական առավելության:
Ժամանակը նախաձեռնության է հանգեցնում: Երբ ժամանակ ունեք, ունեք նաև նախաձեռնություն, կամ շարժիչ ուժ: Նախաձեռնություն ասելով նկատի ունենք, որ դուք եք վերահսկում խաղը: Դուք սպառնալիքներ եք ստեղծում հակառակորդի համար, և վերջինս պատասխանում է ձեր քայլերին: Սակայն, վաղ թե ուշ, միգուցե ձեր հակառակորդին հաջողվի խլել ձեր ձեռքից նախաձեռնությունը: Հնարավորթյան դեպքում փորձե՛ք ժամանակ շահել: Եթե կարողանաք այնպիսի քայլ անել, որը հակառակորդին կստիպի մի քանիսը անել, ապա ժամանակ կշահեք:
Սկզբնախաղում ժամանակը զարգացման մեջ նախաձեռնությունն է, միջնախաղում` այն նախաձեռնությունը, երբ ընդունակ եք սպառնալիքներ ստեղծել և հարձակվել` առանց պաշտպանության անհրաժեշտության: Վերջնախաղում ժամանակը կարող է որոշիչ լինել: Նույնիսկ միայն մեկ քայլ անելու համար բավարար ժամանակ ունենալը կարող է ձեզ հաղթանակ պարգևել:
3) Նյութ: Նյութը ձեր խաղաքարերի արժեքն է ընդդեմ ձեր հակառակորդի խաղաքարերի արժեքի: Նյութական առավելությունը կարող է տանել հաղթական վերջնախաղի: Այն կողմը, որն ունի ավելի շատ միավոր, սովորաբար հաղթանակով է ավարտում խաղը երկարաժամկետ հեռանկարում: Սակայն, սա այնքան էլ էական չէ կարճաժամկետ կտրվածքում. տարածական և ժամանակային առավելությունը կարող է ավելի արժեքավոր լինել, քան նյութականը: Լավ օրինակ է թագուհու զոհաբերությունը հանուն մատի:
Տարածությունը, ժամանակը և նյութական առավելությունը փոփոխելի են. դուք կարող եք հրաժարվել խաղատախտակի մի կողմի առավելությունից հանուն մյուս կողմի առավելության:
Հիմնականում, սկզբնախաղերում երեք դաշտը (տարածություն) հավասար է մեկ քայլի (ժամանակ):
Իտալական: 1 e4 (գրավում է e4, վերահսկում d5 և f5 կենտրոնում) e5 2 Ձf3 (գրավում է f3, վերահսկում d4 և e5 կենտրոնում) Ձc6 3 Փc4 (գրավում է c4, վերահսկում d3, d5 և e6 կենտրոնում) Փc5 4 Ձc3 (գրավում է c3, վերահսկում d5 և e4 կենտրոնում) Ձf6 5 d3 (գրավում է d3, վերահսկում c4 և e4 կենտրոնում) d6.
Սկզբնախաղային գամբիտներում երկու քայլը (ժամանակ) հավասար է մեկ միավորի (նյութ):
Արքայի գամբիտ` 1 e4 e5 2 f4 exf4 3 Ձf3 h6 4 Փc4 g5: Սպիտակները զինվոր են զոհաբերում երկու զարգացնող քայլերի համար (ձի և փիղ) և ավելի շատ տարածություն կենտրոնում:
Բենկոյի գամբիտ` 1 d4 Ձf6 2 c4 c5 3 d5 b5 4 cxb5 a6 5 bxa6 Փxa6: Սևերը զինվոր են զոհաբերում երկու զարգացնող քայլերի համար և թագուհու թևում ավելի շատ տարածության:
Ավելի ուշ խաղում տարածության, ժամանակի և նյութի հարաբերական արժեքը կարող է շատ տարբեր լինել: Մեկ կարևոր դաշտը կամ մեկ ավել քայլը կարող է մի քանի միավոր արժենալ: Ժամանակը, սովորաբար, կարճաժամկետ առավելություն է, տարածությունը` միջին, նյութականը` երկարաժամկետ: Ուշադի՛ր եղեք, երբ նյութական առավելությունը զոհաբերում եք հանուն տարածության և ժամանակի: Ավելի հեշտ է վերականգնել ժամանակային և տարածական բացթողումը, քան նյութականը: