Եթե հաճախակի եք շախմատ խաղում, ամենայն հավանականությամբ ստիպված եք եղել խաղալ պարտված դրքում: Լինեք դուք թույլ, թե ուժեղ շախմատիստ, մի օր ստիպված կլինեք պաշտպանել խաղատախտակի «թույլ» կողմը: Մեր ժամանակներում բոլորիս համար անսահման տեղեկատվություն կա հասանելի շախմատ խաղալու մասին, սակայն հազվադեպ կարելի է տեղեկատվություն ձեռք բերել այն մասին, թե ինչպես կարելի է խաղալ պարտված դիրքում: Համաձայն դրանցից շատերի` եթե դիրքը պարտված է, հետևաբար խաղն ավարտված է: Բայց այս մոտեցումն այնքան էլ ճիշտ չէ, քանի որ կան բացառություններ. եթե ճիշտ կարողանաք կիրառել որոշ սկզբունքներ, միգուցե կարողանաք «0» արդյունքը փոխարինել «1/2» կամ «1»:
Առաջին քայլն այստեղ գիտակցելն է, որ դուք իրոք պարտվում եք: Շատ շախմատիստներ հոգեբանական խնդրի առաջ են կանգնում` չցանկանալով ընդունել այդ փաստը. նրանք շարունակում են մտածել, որ իրենց դիրքն այնքան էլ պարտված չէ, կամ որ կարելի է ոչ-ոքի արդյունք ձեռք բերել, կամ որ իրենց հակառակորդն այնքան էլ ուժեղ չէ, երբ տեխնիկապես խաղը պարտված է: Որպեսզի չդասվեք այս շախմատիստների շարքին, պետք է կարողանաք ճիշտ գնահատել իրավիճակը և գիտակցեք, որ պարտվում եք: Երբ դուք ընդունեք, որ ձեր դիրքն անհույս է, կնվազի ձեր նյարդայնությունը, լարվածությունը, մինչդեռ ձեր հակառակորդի մոտ այն կաճի`գրեթե հաղթած դիրքում պարտվելու պատճառով: Դուք կհանգստանաք, քանի որ այլևս կորցնելու ոչինչ չունեք (քանի որ խաղն արդեն պարտված է) և նոր ծրագրեր կմշակեք` հակառակորդի կյանքն էլ ավելի բարդացնելու համար:
Հաջողության հասնելու համար անհրաժեշտ է ամբողջությամբ փոխել խաղի ձեր պլանը: Այսպիսով, կարելի է փոխել պլանը`ըստ նոր հանգամանքների: Օրինակ, եթե մի թեթև խաղաքար պակաս եք հակառակորդից, փորձեք փոխանակել զինվորները և ոչ այլ խաղաքարերը, քանի որ Արքա+Թեթև խաղաքարն ընդդեմ Արքայի իրական ոչ-ոքի է: Ձեր հակառակորդը կփորձի ձեզ ստիպել փոխանակել այլ խաղաքարերը զինվորների փոխարեն, եթե ցանկանում է հաղթել: Մարտավարական հնարքները խաղի ցանկացած փուլում կարևոր զենք է համարվում, հատկապես երբ պակաս եք խաղաքարերով: Որոշ վերջնախաղեր (օրինակ` Նավակն ընդդեմ Թագուհու), նույնիսկ պակաս խաղաքարերով, կարելի է հաղթել, սակայն ուժեղ նյարդեր և թարմ ուղեղ է անհրաժեշտ:
Երկրորդ խորհուրդը ակտիվ խաղալն է: Երբ դուք ունեք պակաս խաղաքարեր, պետք չէ հանգիստ նստել և սպասել, թե երբ ձեր հակառակորդը ձեզ մատ կհայտարարի: Փորձե՛ք դժվարացնել ձեր հակառակորդի կյանքը ինչքան որ հնարավոր է` բարդացնելով դիրքը: Այնքան հաճելի է խաղալ պարզ հաղթած դիրքում: Հետևաբար, չպետք է պարգևել ձեր հակառակորդին այդ հաճույքը: Եթե դիրքն այնքան էլ ակնհայտ չէ ձեզ համար, այնուամենայնիվ պետք է խաղալ` անկախ այն փաստից` դուք պարտվում եք, թե ոչ: Հիշե՛ք, որ սա շախմատ է, և չպետք է ոչինչ կորցնել առանց ինչ-որ բան ձեռք բերելու:
Ինչպե՞ս վարվել, երբ դուք ունեք ոչ թե մեկ թեթև խաղաքար պակաս ձեր հակառակորդից, այլ ավելին, օրինակ մեկ նավակ: Եթե նույնիսկ փոխանակեք բոլոր զինվորները, Արքա+Նավակն ընդդեմ Արքա վերջնախաղն այնքան էլ դրական չի լինի ձեզ համար: Այսպիսով, միակ հնարավորոթյունն այստեղ հարձակվելն է և հակառակորդի համար ծուղակներ լարելը` հույս ունենալով, որ ձեր հակառակորդը սխալ թույլ կտա` չափից շատ ինքնավստահություն ձեռք բերելով: Իհարկե, չի կարելի ասել, որ այս խորհուրդներին հետևելով 100% հաղթանակ կապահովեք, սակայն 30% դեպքերում կարող եք հաղթանակներ կամ ոչ-ոքիներ ձեռք բերել: Ինչու՞ չփորձել: Միևնույն է` ոչինչ չունեք այլևս կորցնելու:
Համոզվա՛ծ եղեք, որ հոգեբանական գործոնը մեծ դեր ունի շախմատում, հատկապես պարտված դիրքում խաղալիս:.Լավագույն շախմատիստները, ընդունեն դա, թե` ոչ, կարողանում են կարդալ հակառակորդի հույզերը, ինչը նշանակում է, որ կարող են կանխազգալ` արդյոք հակառակորդը նյարդայնացած է, վախեցած կամ պատրաստ է հանձնվել:
Հետևյալ միտքը, որն առաջարկել է գրոսմայստեր Սայմոն Ուեբբը, բավականին պարզ է, սակայն շատ հզոր: Եթե դուք խաղում եք պարտվողի դիրքում, պետք է ինչքան հնարավոր է ձանձրալի և անհետաքրքիր տեսք ընդունել: Նույնիսկ, կարելի է քայլերը գրի չառնել (եթե կանոնները թույլ են տալիս)` ձևացնելով, թե հիասթափված եք և հնարավոր է 5 քայլից հանձնվեք: Այս քայլով դուք ձեր հակառակորդին ավելի շատ ինքնավստահություն կհաղորդեք, ինչը կարող է նրան խանգարել և դրդել սխալներ թույլ տալուն: Եթե նույնիսկ նա, այնուամենայնիվ, սխալներ թույլ չտա, հիշե՛ք, որ հանձնվելն ամենևին էլ չի մտնում ձեր պլանների մեջ: Ձեր հակառակորդը դեռ չգիտի, որ առաջին իսկ հնարավորության դեպքում ձեր «ձանձրացած դեմքը» վերածվելու է «հարձակվող դեմքի»: Հենց այս պահին է, որ ձեր հակառակորդը կկորցնի ինքնավստահությունը, կվախենա պարտությունից, կդառնա նյարդային և հավանաբար թույլ կտա ձեր կողմից այնքան բաղձալի սխալը: