Յուրաքանչյուր շախմատիստ սկզբում եղել է նորեկ: Նույնիսկ այնպիսի շախմատիստներ, ինչպիսիք են Կասպարովը, Անանդը, Կարլսենը և Կրամնիկը, իրենց կարիերայի սկզբնական փուլում միգուցե ավելի քիչ են իմացել շախմատի մասին, քան դուք հիմա:
Հետագայում փորձ ձեռք բերելով`դուք հեգնանքով եք հիշում նախկինում ձեր խաղացած պարտիաները և ասում. «Եթե ես իմանայի այս մասին ավելի շուտ…Ինչո՞ւ ոչ ոք ինձ չէր ասել այդ մասին…իմ արդյունքներն ավելի լավը կարող էին լինել»: Այս հոդվածն հիմնականում նվիրված է այն մարդկանց, ովքեր նոր են սկսում իրենց շախմատային ուղին և ցանկանում են խուսափել այն սխալներից, որոնք թույլ են տալիս շատ շախմատիստներ:
Խորհուրդ №1` Երբեք մի՛ շտապեք:
Հաճախ է պատահում, երբ նորեկ շախմատիստները, շտապելով, պարտվում են պարտիաները` հանգիստ մտածելու փոխարեն: Եթե դուք ոսովորություն ունեք մի քանի վայրկյանում քայլ անելու` ձեր հակառակորդի կատարած քայլից անմիջապես հետո, անհրաժեշտ է դիմել հետևյալ մեթոդին` այդ վնասակար սովորությունից ազատվելու համար:
Հենց ձեր հակառակորդը քայլ է անում, նայե՛ք խաղատախտակին և ձեզ հարց տվեք` «ինչո՞ւ նա հենց այդպես խաղաց», «ի՞նչ կարող եք անել այդ սպառնալիքները չեզոքացնելու համար»: Միայն հիմա կարող եք անել ձեր հաջորդ քայլը: Եթե դուք չեք խաղում կայծակնային շախմատ, ապա պետք է մտածեք յուրաքանչյուր քայլի վրա ոչ պակաս, քան 30 վայրկյան, նույնիսկ եթե ամեն ինչ ավելի քան ակնհայտ է թվում: Այս ընթացքում դուք կարող եք նկատել մի բան, ինչը բաց էիք թողել առաջին հայացքից:
Խորհուրդ №2` Մի՛ վախեցեք հակառակորդի ուժից:
Սա հենց այն է, ինչը շատ հաճախ է պատահում գրեթե բոլոր մակարդակներում` 1200-ից 2700 վարկանիշ: Եկեք ենթադրենք, որ ձեր վարկանիշը 1400 է, և հաջորդ տուրում դուք մրցելու եք 1800 վարկանիշ ունեցողի հետ: Սովորաբար, այն շախմատիստը, ով ունի 1400 միավոր, կվախենա իր մրցակցից, քանի որ տարբերությոնը կազմում է 400 միավոր: Նա իր առջև դնում է հետևյալ խնդիրը` խաղալ ոչ ոքի (չենք խոսում նույնիսկ հաղթանակի մասին), քանի որ նրան չի հաջողվի հաղթել նման մակարդակի շախմատիստի: Նա պասիվ խաղ է սկսում` չներքաշվելով սուր խաղի մեջ, ինչը կարող է օգտակար լինել: Այլ կերպ ասած, նա չի ցանկանում ռիսկի դիմել: Ինչպես ասում են, սպասում է կախարդական ոչ ոքիին, քանի որ նա ի սկզբանե վախեցած է հակարակորդի վարկանիշից:
Այս խնդրի լուծման մի քանի մեթոդներ կան: Որոշ շախմատիստներ պարզապես չեն նյում իրենց հակառակորդի վարկանիշը խաղից առաջ, իսկ ոմանք էլ կենտրոնանում են և փորձում լավ խաղ ցուցադրել` իմանալով նույնիսկ, որ իրենց հակառակորդը վարկանիշով բարձր է իրենցից: Ընտրե՛ք այն տարբերակը, որն առավել մոտ է ձեզ, և հիշե՛ք, որ հաղթանակը կախված է ոչ թե վարկանիշից, այլ լավ մտածված քայլից:
Խորհուրդ №3` Ակտիվ խաղ ցուցաբերե՛ք:
Սա հանդիսանում է նախորդ խորհրդի շարունակությունը: Ինչպես ասեցինք, պետք չէ վախենալ հակառակորդի վարկանիշից, եթե նույնիսկ նրա վարկանիշը բարձր է: Եթե այդպես մտածեք, ապա խաղը պարտված է` նախքան սկսվելը: Շախմատիստների մեծ մասը սխալմամբ ենթադրում է, որ ավելի ուժեղ շախմատիստների հետ անհրաժեշտ է խաղալ պարզ դիրքեր: Դա այդպես չէ, քանի որ ավելի բարձր վարկանիշ ունեցող շախմատիստները, որպես կանոն, ավելի լավ են խաղում պարզ դիրքերը, քան ցածր վարկանիշ ունեցող շախմատիստները: Հնեց սա է բացատրում այն փաստը, որ նրանք բարձր վարկանիշ ունեն:
Եվ այսպես, ի՞նչ անել չպարտվելու համար: Անհրաժեշտ է ուժեղացնել դիրքը այն աստիճան, որքան որ հնարավոր է, ակտիվ խաղ ցուցաբերել, հարձակվել հակառակորդի վրա և ստեղծել հնարավորինս շատ խնդիրներ նրա համար: Այսպիսով, եթե նույնիսկ դուք պարտվեք, դուք կպարտվեք ակտիվ պայքարում:
Խորհուրդ №4` Սննդի ճիշտ ընդունում խաղից առաջ:
Սնունդը բավականին ինդիվիդուալ երևույթ է, քանի որ որոշ շախմատիստներ ավելի լավ են խաղում քաղցած վիճակում, իսկ ոմանք էլ կուշտ վիճակում: Հիմնական կանոնն այն է, որ պետք է խուսափել չափից շատ սնունդ ընդունելուց կարևոր խաղից առաջ և ընդունել «թեթև» սնունդ: Եթե դուք շատ եք կերել, ապա ձեր օրգանիզմը կկենտրոնանա մարսման գործընթացի վրա, ինչի արդյունքում արյան հոսքը կդանդաղի դեպի ուղեղ, որն էլ իր հերթին կազդի խաղի որակի վրա: Մյուս կողմից, եթե դուք ամբողջությամբ սոված եք, ապա չեք կարողանա լիովին տրամադրվել: Համացանցում կարելի է գտնել բավականին լավ շախմատի սննդային դիետաներ:
Խորհուրդ №5` Մարզվե՛ք խաղից առաջ:
Շատ շախմատիստների մոտ օրվա առաջին խաղը չի ստացվում, այն է` պարտվում են: Մի՛ կրկնեք նրանց սխալները: Եթե դուք ունեք կարևոր խաղ, ապա անհրաժեշտ է 15 րոպե զբաղվել շախմատային մի քանի հեշտ խնդիրների լուծմամբ, որպեսզի մարզեք ձեր «շախմատային մկանները»: Կարիք չկա վերցնել բարդ խնդիրներ այդ պահին. անհրաժեշտ է խաղից առաջ ինքնավստահ լինել: Սա առավել կարևոր է, երբ խաղը սպասվում է շատ վաղ, երբ ձեր գիտակցությունն ու միտքը դեռևս ամբողջությամբ արթուն չեն:
Խորհուրդ №6` Շուտ մի՛ հանձնվեք:
Սա նույնպես շատ տարածված խնդիր է, ինչին կարելի է հանդիպել նորեկ շախմատիստների մոտ: Որոշ շախմատիստներ (1300) հանձնվում են` հենց կորցնում են մեկ կամ ավելի զինվորներ: Իրականում, այս մակարդակում, եթե նույնիսկ դուք կորցնում եք խաղաքարը, կարող եք շարունակել պայքարել և հաղթել խաղը` շնորհիվ հակառակորդի սխալների: Մի՛ հանձնվեք, եթե դուք լիովին վստահ չեք, որ խաղը պարտված է: Եթե ունեք ոչ ոքի խաղի թեկուզ մի փոքր հնարավորություն, ապա շարունակեք խաղալ մինչև վերջ: Ավելի լավ է պայքարել մինչև վերջ, քան խաղալ մի քանի արագ պարտիաներ` ժամանակից շուտ հանձնվելով:
Խորհուրդ №7` Մի քանի անգամ ստուգեք տակտիկական քայլերը:
Այս խորհուրդն իրոք շատ կարևոր է խաղի ցանկացած մակարդակում: Պատկերացրեք, թե գտել եք լավ տակտիկական կոմբինացիա` թագուհու կորուստով, ինչը տանում է դեպի մատ երկու քայլից: Դուք այնքան ոգևորված եք` հնարավորինս արագ հասնել հաղթանակի փայլուն տակտիկական քայլի միջոցով: Անում եք առաջին քայլը, կորցնում թագուհուն` հակառակորդին մատ անելու համար: Եվ ահա…դուք հասկանում եք, որ դուք իրականում ինչ-որ բան եք բաց թողել: Սա ամենևին էլ մատ չէ: Փոխարենը հակառակորդի Արքան ունի հավելյալ վանդակ` փախուստի համար: Ոգևորությունն անցնում է, և դուք արդեն պետք է պայքարեք առանց թագուհու: Նման դեպքերում, խաղն հիմնականում կավարտվի ձեր պարտությամբ: Անհրաժեշտ է պարզապես 2-3 անգամ ստուգել տակտիկական քայլերը: Ինչպես ասում են` 1000 չափի՛ր, մեկ կտրի՛ր:
Խորհուրդ №7` Պետք է աշխույժ և զգոն լինել խաղի ժամանակ:
Եթե դուք հոգնած եք կամ ձեր միտքը պարզ չէ, ապա ամենայն հավանականությամբ կպարտվեք` թույլ տալով լուրջ սխալներ: Արեք ամեն ինչ, որպեսզի առավելագույնս կենտրոնանաք խաղի վրա: Կարող եք լողալ սառը ջրում, վազել, և այլն: Որոշ շախմատիստներ սկսում են քայլել տուրի ժամանակ` մինչ նրանց հակառակորդը մտածում է, մյուսներն էլ նախընտրում են ջուր խմել: Որոշ շախմատիստներ լվացվում են սառը ջրով խաղի ընթացքում` մի փոքր ստափվելու համար:
Խորհուրդ №9` Մի՛ թուլացեք, քանի դեռ խաղն ավարտված չէ:
Դուք ունեք նյութական առավելություն և կարծում եք, թե խաղը հաղթած է և սպասում եք միայն , թե երբ է ձեր հակառակորդն ընդունելու իր պարտությունը: Սա շատ վտանգավոր երևույթ է, քանի որ ձեր ինքնավստահությունը գլուխ է բարձրացնում և թույլ տալիս սխալներ անել, որից հետո կարող եք պարտվել արդեն իսկ հաղթանակած խաղը: Այս պահին ձեր հակառակորդը կարող է ձեռնարկել մի քանի հարձակողական դիրքեր` խաղը փրկելու համար, քանի որ նա ոչինչ չունի կորցնելու: Ուշադիր եղե՛ք` դիմադրելու հնարավոր սպառնալիքները: Հիշե՛ք, որ խաղը դեռ ավարտված չէ, քանի դեռ դուք մատ չեք հայտարարել ձեր հակառակորդին կամ չի սպառվել նրա ժամանակը: Նմանատիպ դեպքերում դուք հիմնականում կպարտվեք:
Խոհուրդ №10: Կարողացե՛ք անտեսել ցանկացած նյարդայնացնող փաստ:
Որպեսզի կարողանաք կենտրոնանալ խաղի վրա, դուք պետք է կարողանաք անտեսել ցանկացած խոչընդոտ. դա կարող է լինել ձեր հակառակորդի հազը, հանդիսատեսի ձայները, ինչ-որ մեկի հեռախոսազրույցը (չնայաց ավելի լուրջ մրցաշարերի ժամանակ չի թույլատրվում միացրած պահել բջջային հեռախոսները խաղասևահում), կամ նոր թխված պիցցայի հոտը: Ինչ էլ որ լինի, դուք պետք է կարողանաք կենտրոնանալ խաղի վրա, եթե դա, իհարկե, վտանգ չի սպառնում ձեր կյանքին:
Խորհուրդ №11: Հանդարտվե՛ք:
Շատ շախմատիստներ հուզվում են և ստրես ապրում խաղի ժամանակ: Տեսե՛ք, Իվանչուկը, ով աշխարհի լավագույն գրոսմաստերներից մեկն է, մինչ այժմ էլ բավականին հուզվում է իր խաղերի ժամանակ, հատկապես ցայտնոտում: Դժվար է հաղթահարել ստրեսը խաղի ժամանակ, բայց եթե ձեզ հաջողվի այն կառավարել, ապա ձեր արդյունքն անկասկաց ավելի լավը կլինի: Հաջուղությու՛ն: