Ամեն ինչ շախմատային տեղափոխության մասին
Ամեն ինչ շախմատային տեղափոխության մասին
Ինչի՞ց ենք սկսելու այսօրվա դասը։ Դու պետք է գրավես կենտրոնը, երկու ձիերիդ և փղերիդ բերես մարտական դիրքի։
Ֆիգուրները եկան խաղադաշտ, հերթը հասավ Արքաներին։ Նրանք կենտրոնում իրենց անհարմար են զգում․ նրանց սպառնում են ահարկու փղերը և ձիերը։ Այդ իսկ պատճառով Նորին Մեծոթյանը պետք է պաշտպանել տհաճ իրավիճակներից։ Դրա համար ստեղծված է հատուկ արքայական պաշտպանություն՝ Շախմատային տեղափոխություն։
Շախմատային տեղափոխության արդյունքում Արքայի համար ստեղծվում է հարմարավետ շախմատային տնակ, որտեղից նա կարող է հեշտությամբ հետևել մարտի ընթացքին։
Մենք գիտենք, որ մեկ քայլի ընթացքում հնարավոր է տեղաշարժել միայն մեկ ֆիգուր։ Սակայն պարտիայի ընթացքում մեկ անգամ լինում է բացառություն, երբ միանգամից կարողանում են տեղաշարժվել երկու ֆիգուր՝ նավակը և Արքան։
Ինչպե՞ս են անում տեղափոխությունը։
Արքան քայլում է երկու վանդակ դեպի նավակը՝ կանգնելով միևնույն գույնի դաշտի վրա, իսկ նավակը ցատկում է Արքայի վրայից և կանգնում նրա կողքին։
Ինչու՞ ենք կատարում տեղափոխություն։
Տեղափոխությունն արվում է սեփական Արքայի պաշտպանության համար (նրա անվտանգության համար)։ Տեսեք Արքայի դիրքը տեղափոխությունից հետո։ Նավակն ապահով ձևով պաշտպանում է իր Արքային առաջին գծում, իսկ զինվորները խանգարում են հակառակորդի ֆիգուրների առաջխաղացմանը։
Ինչպիսի՞ն են լինում տեղափոխությունները։
Տեսեք․դեպի «h» նավակը Արքայի ճանապարհն ավելի կարճ է՝ երկու վանդակ, իսկ դեպի «а» նավակը՝ ավելի երկար՝ երեք վանդակ»։ Այդ պատճառով էլ տեղափոխությունները հենց այդպես էլ կոչվում են՝ երկար տեղափոխություն և կարճ տեղափոխություն։
Անհրաժեշտ է հաշվել Արքայի և նավակի միջև եղած վանդակները, տարբերակել, թե ինչպիսի տեղափոխություն է, երկա՞ր, թե՞ կարճ։
Այդ վանդակները շախմատիստները պայմանավորվել են նշել զրոներով․
- Վերևի սլաքով՝ 2 վանդակ – 2 զրո – կարճ տեղափոխություն՝ 0 – 0
- Ներքևի սլաքով՝ 3 վանդակ – 3 զրո - երկար տեղափոխություն՝ 0 – 0 – 0։
Ե՞րբ չի կարելի տեղափոխություն կատարել
Իսկ հիմա տխուր մի փաստ․ պարզվում է, որ գոյություն ունեն շատ դեպքեր, երբ չի կարելի տեղափոխություն կատարել։ Ծանոթանանք այդ վեց կանոնների հետ։
Չի կարելի տեղափոխություն կատարել եթե
- Արքան արդեն տեղաշարժվել է (Պատկերված խաղատախտակում սպիտակների Արքան եղել է е2 դաշտում և հետ է վերադարձել)։
- Նավակն արդեն քայլ է արել (գնացել է h3)։ Սակայն а1-ում գտնվող նավակի հետ կարելի է անել տեղափոխություն, եթե իհարկե նա քայլ չի արել դեռ։
- 3․ Արքայի և նավակի միջև կանգնած է որևէ այլ ֆիգուր (с1-ում գտնվող փիղը հնարավորություն չի տալիս տեղափոխություն անել)։ Փղի հեռանալուց հետո արգելքն անհետանում է և տեղափոխությունը հնարավոր է դառնում։
- Չի կարելի միևնույն ժամանակ վերցնել հակառակորդի ֆիգուրը և տեղափոխություն կատարել (0 – 0 կամ 0 – 0 - 0)
- Չի կարելի տեղափոխություն կատարել, երբ Արքան շախի տակ է գտնվում։ Սպիտակները կարող են նախևառաջ փակել շախը, օրինակ՝ g2–g3 զինվորով, այնուհետև՝ տեղափոխություն կատարել։
- Տեղափոխություն անելուց հետո Արքան հայտնվում է հակառակորդի ֆիգուրի հարվածի տակ, այսինքն՝ շախի տակ։ Փիղը սպիտակներին թույլ չի տալիս տեղափոխություն կատարել։ Տեղափոխությունը հնարավոր է կատարել փղին հետ վանելուց կամ վերացնելուց հետո։ Այդ հարցում կարող է օգնել е3-ի ձին։
- Ձe3 – c4 ! Սևերի փիղը ստիպված կլինի հեռանալ։
- Տեղափոխություն անելիս Արքան ստիպված է լինում անցնել այն դաշտի վրայով, որը գտնվում է հակառակորդի ֆիգուրի հարվածի տակ (f3-ի սև Թագուհին և e3-ի սև ձին հսկողության տակ են պահում d1 և f1 դաշտորը, ուստի հնարավոր չէ կատարել ո՛չ երկար, և ո՛չ էլ կարճ տեղափոխություն)։
4, 5 և 6 կանոնների այսպիսի ձևակերպում է տվել աշխարհի չեմպիոն Էմանուել Լասկերը․ <<Չի կարելի տեղափոխություն կատարել, եթե տեղափոխությունից հետո Արքան կամ նավակը հայտնվում են հարվածի տակ>>։
Հետաքրքիր որոշում աշխարհի չեմպիոնի կողմից։
