Կապ
Կապ
Ուժեղ զենք է հանդիսանում շախմատային կապը։ Ինչքան է շախմատիստներին տանջում կապը։ Անմիջապես սկզբնախաղից հետո փղերը կապի տակ են դնում ձիերին։ Ձիերը չեն կարող հեռանալ, քանի որ նրանց հետևում Արքան ու Թագուհին են։ Մենք այսօր կսովորենք՝ ինչպես լավ կապել հակառակորդի խաղաքարերը և ինչպես պաշտպանվել կապերից։
Կապը գծային խաղաքարերի հարձակումն է (նավակ, փիղ, Թագուհի) հակառակորդի այն խաղաքարի վրա, որը ծածկում է իր ընկեր մեկ այլ խաղաքարերից մեկին՝ սովորաբար ավելի ուժեղին, կամ կարևոր դաշտ։
Շախմատային խաղաքարերը կապի մեջ
Կապին մասնակցում են երեք խաղաքար․
1․ Կապող խաղաքարը – այն խաղաքարը, որը ստեղծում է կապը,
2․ Կապված խաղաքարը – այն խաղաքարը, որը պաշտպանում է մեկ այլ խաղաքարի,
3․ Ծածկված խաղաքարը – այն խաղաքարն է կամ կարևոր դաշտը, որը փակում է կապված խաղաքարը։
Կապը տեղի է ունենում հորիզոնականների, ուղղահայացների և անկյունագծերի վրա։ Կապը կարող են ստեղծել նավակը, փիղը և Թագուհին։
Շախմատային կապի տեսակները
Շախմատային կապը կարող է լինել ամբողջական և ոչ ամբողջական։ Եթե ծածկում են Արքային, ապա կապը ամբողջական է, քանի որ կապված խաղաքարը չի կարող տեղաշարժվել։
Վերլուծենք հետևյալ չորս օրինակը․
1․ Բացարձակ ամբողջական կապ․ b7 նավակը չի կարող քայլ կատարել, նա կապված է d5 Թագուհով։ Սևերի Արքան չի կարող շարժվել վտանգի պատճառով 1. Թd8X։ Սպառնում է 1. а6 և մատն անխուսափելի է։
2․ Համեմատաբար ամբողջական կապ․ g7 նավակը կարող է շարժվել միայն «g» հորիզոնականով։
3․ Ոչ ամբողջական կապ․ b2 ձին չի ծածկում խաղաքարը, բայց նա չի կարող հեռանալ, քանի որ հսկում է b1 դաշտը։ Հետևում է 1. . . . Նb4–b1X
4․ Բարդ կիսակապ․ h4–е1 անկյունագծում երեք սև խաղաքար են։ Եթե g3 ձին կամ f2 Թագուհին հեռանան, ապա ոչ ամբողջական կապը դառնում է ամբողջական։
Կապը ուժեղ զենք է։ Նրա օգնությամբ թույլ խաղաքարը կարող է մարտի դաշտից շեղել հակառակորդի ուժերը։ Կապը հանդիպում է պարտիայի բոլոր փուլերում։ Խաղի ժամանակ հաճախ փոփոխիր նրանց, բայց աշխատիր ինքդ չընկնել կապի տակ։ Բայց եթե հակառակորդդ կապ է ստեղծել, ապա մի շտապիր հանձնվել։ Գոյություն ունեն փրկվելու մի շարք հնարքներ։
Այս դիրքում գրեթե նյութական հավասարություն է։ Սկզբում սպիտակները կապում են սևերի ձիերին, իսկ հետո ամրացնում են կապը՝ ստեղծելով երկրորդ հարձակումը։
1․ Նa1 – e1 f7 – f6
2․ f2 – f4!! Աe8 – e7
3․ f4 : e5 f6 : e5
4․ Նе1 : е5+
Այժմ ստացվում է վերջնախաղ, որտեղ նավակը հեշտությամբ գործ է ունենում հակառակորդի երկու զինվորների հետ։
<<Կապ>>-ի թեմայով գեղեցիկ կոմբինացի է արել աշխարհի չեմպիոն Գարի Կասպարովն ընդդեմ Էլվեստի։
Սպիտակների փիղը կապում է նավակին, որը անշարժ է և չի կարող վերցնել Թագուհուն։ Փոփոխություններից հետո սպիտակների մոտ մնում է երեք զինվոր ընդդեմ երկուսի և հաղթանակի համար մեծ շանսեր են առաջանում։ Կասպարովին հաջողվում է օգտագործել իր կապը՝ նավակ – Թագուհի – Արքա։ Այս կոմբինացիայում հանդիպում է կապ կրկնակի հարվածով։
1․ . . . Թd5 – d1+!
2․ Աg1 – g2 Թd1 : g4+
Վերջնախաղերում կապը շատ արդյունավետ է։
1. . . . Փh5 – f7!
Արքայով ցանկացած քայլ կամ d3 նավակի հեռացումը «d» գծից հանգեցնում է d5 նավակի կորստին։ Եթե սպիտակները խաղում են
2. Նd3 – d2 . . .
Ապա սև փիղը հետ ու առաջ է գնում անկյունագծով՝ պահպանելով կապը և սպասելով
2. . . . Փf7 – e6!
Իհարկե, փղի համար նպատակահարմար չէ կապել d3 նավակին
1. ... Փh5–e2?
2. Աс4–с3 Փе2:d3
3. Նd5:d3.
Իսկ նավակը, ինչպես հայտնի է, կարող է մատ հայտարարել։
Արոնինը Միկենոսի հետ պարտիայում խաղացել է
1. . . . Նс8 – d8!
Նավակը չի վախենում, որ իրեն կվերցնեն անկյունագծային կապի շնորհիվ։ Սևերը սպառնում են վերցնել Թագուհուն։
2. Թd3 : f5 . . –ից հետո աշխատում է նաև ուղղահայաց կապը.
2. . . . Նd8 : d1X
