Շախմատում կան ոսկե կանոններ, որ յուրաքանչյուր շախմատիստ պետք է իմանա: Այդ կանոնները չեն առնչվում խաղաքարերի հետ, թե ինչպես են դրանք շարժվում, կամ թե վերջնախաղի ժամանակ որտեղ է պետք դնել նավակը: Այս կանոններից յուրաքանչյուրը վեր է հանում շախմատի կարևորագույն կողմերից մեկը, որ հաճախ անտեսվում է: Դրանց հետևելով` դուք այլ տեսանկյունից կսկսեք դիտել խաղը և ավելի լավ արդյունքներ կարձանագրեք: Եկե՛ք թվարկենք դրանք:
Սա շատ հայտնի կանոն է: Մինչ շատ շախմատիստների համար այս կանոնը սովորական է, մյուսները պարզապես անտեսում են այն: Իրականում, շատ կարևոր է հարձակվողական շախմատ խաղալ, քանի որ խաղի հիմնական նպատակը հակառակորդին մատ հայտարարելն է և, հետևաբար, այդ նպատակին հասնելու համար ինչ-որ գործունեություն է պետք ծավալել հակառակորդի արքայի մոտ: Այն կողմը, որն առաջինն է մատ հայտարարում, հաղթում է, անկախ այն փաստից, որ հակառակորդը մեկ քայլ ուշ նույնպես ուներ պլանավորված մատ մյուս կողմի համար:
Եվ սա ամբողջը չէ: Ոսկե կանոնի երկրորդ մասը, միգուցե, ավելի կարևոր է.
Սովորաբար, շատ ավելի դժվար է հարձակում գործել, երբ դուք արդեն իսկ հարձակման եք ենթարկվել: Սա հիմնականում այն փաստի շնորհիվ է, որ, երբ հարձակվում են ձեզ վրա, դուք պետք է անմիջապես կենտրոնացնեք ձեր միջոցները` այդ սպառնալիքները ոչնչացնելու կամ գոնե նվազեցնելու համար: Այդ իսկ պատճառով դժվար է այդ ընթացքում խաղաքարերին ներքաշել հաջողակ հարձակման մեջ: Այնուամենայնիվ, դուք պետք է շարունակեք պաշտպանվել և սպասել ձեր հնարավորությանը նախաձեռնություն ստանձնելու և հարձակում գործելու համար:
Հարձակում սկսել այն դեպքում, երբ դուք պատրաստ չեք դրան, ձեր դիրքը էլ ավելի կվատացնի: Սա, իհարկե, այս կանոնի բացառությունն է: Սակայն, երբ հարձակման տակ եք և չեք պաշտպանվում, ամենայն հավանականությամբ շուտով ձեզ մատ կհայտարարեն:
Շատ շախմատիստներ անտեսում են արքայի ուժը: Մինչ սկզբնախաղում և միջնախաղում արքան բեռ է մյուս խաղաքարերի համար, որին պետք է պաշտպանել, վերջնախաղում այն վերածվում է հարձակվող հրեշի: Երբ խաղատախտակի վրա չկան թագուհիներ և նավակներ, արքան սկսում է իշխող դիրք զբաղեցնել:
Որպես շախմատիստ դուք պետք է համոզվեք, որ ձեր արքան է իշխում դիրքը վերջնախաղի սկզբնական փուլում: Եթե դուք այն շուտ չզարգացնեք, հավանականությունը կմեծանա, որ ձեր հակառակորդի արքան կգրավի դաշտերն ու հեռու կպահի ձեր արքային իր անցունակ զինվորներից: Սա մի իրավիճակ է, որից շատերն են ուզում խուսափել:
Շախմատում հաղթելու համար պետք է ձեզ լավագույնս դրսևորեք և խաղաք լավագույն քայլերը, որ հնարավոր է: Քանի՞ անգամ եք լսել, որ տվյալ շախմատիստը հրաժարվել է ուժեղ քայլ անելուց, քանի որ խղճացել է իր հակառակորդին և ցանկացել է նրան հնարավորություն տալ: Տալով այս հնարավորությունը` շախմատիստը մտածում է, որ եթե նա մի անգամ գրեթե հաղթեց, ապա կարող է նույնը անել և երկրորդ անգամ: Ահա այստեղ են ի հայտ գալիս խնդիրները:
Մենք հակված ենք թերագնահատելու մեր հակառակորդի խաղաքարերի հնարավորությունները, սակայն գերագնահատում ենք մեր սեփական դիրքը: Դիրքը աստիճանաբար թուլանում է, և վերջում պարզվում է, որ հակառակորդը նյութապես առավելություն ունի: Այնուհետև սկսում ենք մեղադրել ինքներս մեզ, թե ինչու խաղացինք այս կամ այն քայլը: Հակառակորդին խղճալը այս խաղի համար չէ: Պետք է հասկանալ, որ անկախ զգայական վիճակից, ուժեղ քայլը պետք է խաղալ:
Բավականին դժվար է լավ կոմբինացիա գտնել խաղատախտակի վրա: Սակայն երբեմն շախմատիստները, նկատելով հաղթական կոմբինացիա, վախենում են խաղալ այն: Պատկերացրե՛ք, որ շախմատիստը գտել է հաղթական մարտավարական քայլ, որն իր մեջ ներառում է նավակի զոհաբերություն: Երբ խաղն ավարտվում է ոչ-ոքի արդյունքով, նա հիասթափություն է ապրում այդ քայլը չանելու համար, չնայած որ հաշվարկել էր հաղթական ուղին 3 անգամ:
Ինչո՞ւ նա դա չարեց: Նա հոգեբանական տեսանկյունից այնքան էլ վստահ չէր իր հաշվելու ընդունակությունների վրա, ինչը նրան հեռացրեց հաղթանակից: Միգուցե սխալվելու դեպքում նա կպարտվեր խաղը, բայց հիշե՛ք, որ շախմատում, ինչպես և կյանքում պետք է որոշումներ կայացնել և պատրաստ լինել դիմակայելու հետևանքներին: Հաշվարկե՛ք կոմբինացիան և, եթե պարզ տեսնում եք հաղթանակը, ինքնավստահ գնացեք այդ քայլին` նույնիսկ զոհաբերության գնով: Խուսափե՛ք «եթե»-ներից: Երբ լավ քայլ եք տեսնում, արե՛ք դա:
Նախորդ կանոնը հատկապես վերաբերում է պարտված դիրքերին: Եթե արդեն իսկ պարտվում եք, ոչինչ չունեք այլևս կորցնելու: Եթե շարունակեք անել այն, ինչ արել եք մինչ այդ պահը, հավանական է, որ ոչինչ էլ չի փոխվի և դուք միևնույն է կպարտվեք: Հասկանալի է, որ դա այն չէ, ինչին ձգտում եք: Այդ իսկ պատճառով ապահով քայլեր եք անում: Ձեզ ևս մեկ հնարավորություն տալու համար, պետք է դժվարացնեք ձեր հակառակորդի դիրքը: Տեսնում եք, որ ձեր հակառակորդն արդեն իրեն է վերագրում հաղթանակը: Նա ոգևորված է և սպասում է, որ շուտով խաղը կավարտվի և նա ձեռք կբերի այնքան բաղձալի «1-0»: Այդ իսկ պատճառով հիշեք, որ, նույնիսկ զոհաբերության գնալով, պարզապես անհրաժեշտ է փորձել բարդացնել հակառակորդի դիրքը: Դա ձեր հակառակրոդի համար հոգեբանական հարված կլինի: Մեկ քայլ առաջ նա մտածում էր, որ խաղն ամբողջությամբ իր վերահսկողության տակ էր գտնվում: Ամեն դեպքում նա միգուցե և դեռ հաղթի, սակայն այս դեպքում ձեր հնարավորությունները կմեծանան ոչ-ոքի արդյունքի համար:
Իհարկե, բոլորն էլ վախենում են պարտվել, նույնիսկ այն շախմատիստները, ովքեր միշտ կրկնում են, թե չեն վախենում, և որ արդյունքն այնքան էլ կարևոր չէ: Իրականում, վարկանիշային բարձր միավոր ունեցող շախմատիստներն ավելի են վախենում պարտվելուց, քան նրանցից թույլերը: Շախմատն ավելին արժե նրանց համար, ովքեր ունեն 2200 միավոր, քան այն շախմատիստների համար, ովքեր ունեն ընդամենը 1000 միավոր: Նրանք հիշում են տարիների իրենց փորձն ու մարզումները և ավելի են ընկճվում հնարավոր պարտությունից:
Իրականում, պարտվելն այնքան էլ սարսափելի չէ: Պարզապես պետք է գիտակցել, որ բացթողումներ կան շախմատային ձեր գիտելիքներում: Անհրաժեշտ է ավելի շատ մարզվել և, միգուցե, փոխել մարզումների ոճը: